پیشنهاد کتاب اعترافات یک کتاب خوان معمولی - وبلاگ نیک دل

به گزارش وبلاگ نیک دل، کتاب اعترافات یک کتاب خوان معمولی نوشته آنه فدیمن است که با ترجمه محمد معماریان منتشر شده است. اعترافات یک کتاب خوان معمولی روایتی صمیمی، طنزآمیز و موشکافانه از تجربیات زندگی با کتاب است. آنه فدیمن، یکی از نویسندگان و روزنامه نگاران معتبر معاصر، در این کتاب، یادداشت هایش دربارهٔ کتاب ها را با زندگی اش پیوند داده است و تصویری دوست داشتنی از زندگی با کتاب و آدم های کتاب باز در فکر خواننده ترسیم می نماید.

کتاب خوان معمولی نه منتقد است و نه کارشناس؛ کتاب خواندن برای او لذتی است برآمده از دل. آن طور که ویرجینیا وولف می گوید، کتاب خوان معمولی برای لذتِ خود می خواند نه برای کسب معرفت یا تصحیح نظرات دیگران. زندگی کتاب خوان معمولی با کتاب ها آمیخته است و مهم ترین لحظاتش را با کتاب هایش به خاطر می آورد.

آنه فدیمن هم خود را نه منتقد کتاب و سرویراستار نامدار آمریکایی، که یک کتاب خوان معمولی می داند. او در این کتاب 18 روایت از تجربه هایش از زندگی با کتاب را تحریر نموده است. فدیمن از طبقۀ عجیب کتابخانه ها می گوید که نشان از درونی ترین لایه های صاحبانش دارد. از دستور زبان چنان دلنشین سخن می گوید که فراموش می کنی این همان ملال انگیزترین بخش زبان است.

کتاب اعترافات یک کتاب خوان معمولی

نویسنده:آنه فدیمن

مترجم:محمد معماریا

نانتشارات:انتشارات ترجمان علوم انسانی

نام اصلی:

Ex Libris: Confessions of a Common Reader

وصلت کتابخانه ها

چند ماه پیش من و شوهرم تصمیم گرفتیم کتابهایمان را با هم یک کاسه کنیم. ما 10 سال است همدیگر را میشناسیم؛ شش سال نامزد بوده ایم و پنج سال است که رسماً ازدواج نموده ایم فنجانهای قهوه خوریمان جفت نیستند اما همزیستی محبت آمیز ای دارند پیراهنهای همدیگر را میپوشیم و حتی اگر لازم باشد جورابهای یکدیگر را آلبومهای موسیقی مان از قدیم قاطی شده اند بی آنکه مسئله ای پیش بیاید مثلاً آلبوم من از موتتهای ژوسکن دپره کنار بدترینهای جفرسون ارپلین آرمیده است که فکر میکنیم همدیگر را غنی تر مینمایند.

فقط کتابخانه هایمان از هم جدا مانده بودند مال من در شمال اتاق زیر شیروانی و مال او در جنوب آن خودمان هم قبول داشتیم که منطقی نیست رمان بیلی باد من ده-دوازده متر با موبی دیک او فاصله داشته باشد ولی هیچ کدام از ما برای رساندن این دو به هم قدمی برنداشته بودیم.

زندگی مشترک ما در همین زیرشیروانی شکل گرفته بود پیش چشم دو رمان از هم جدا افتاده ملویل. هیچ مسئله ای نبود که به هم قول بدهیم در ثروت و فقر یا بیماری و سلامت همچنان عاشق هم باشیم یا دیگران را رها کنیم اما چه خوب شد که کتاب ادعیه مشترک از وصلت کتابخانه هایمان و دورانداختن نسخه های تکراری حرفی نمیزد. این قول مستلزم رعایت چنان آداب و تشریفاتی بود که لابد تعلیقی محنت بار بر عروسیمان تحمیل می کرد. ما هر دو نویسنده بودیم و چنان علاقه ای به کتابهایمان داشتیم که مردم به نامه های عاشقانه قدیمی شان دارند. فکر کردن به خوش گذرانی و آینده مشترکمان نوعی بچه بازی بود آن هم در مقایسه با به اشتراک گذاشتن نسخه من از مجموعه کامل اشعار دابلیو بی پیتز، که یک بار از روی آن قطعه در سایه بن بالین را سر قبر ییتز در حیاط کلیسای درام کلیف بلند خوانده بودم یا نسخه جورج از منتخب اشعار تی. اس الیوت که سال نهم مدرسه از برترین دوستش، راب فارنزورث، با عبارت با برترین آرزوها از جانب گری چیورز هدیه گرفته بود. گری چیورز یکی از اسامی مستعار ،باب دروازه بان تیم هاکی روی یخ بوستون بروینز بود. این نوشته هم شاید منحصر به فرد باشد چون برای اولین بار در تاریخ است که الیوت را به هاکی روی یخ پیوند میزند.

تفاوت اساسی شخصیت ما هم در بی میلی مان برای تلفیق رمانهای ملویل نقش داشت. در دسته بندی کتابها جورج دنبال شباهتها می گشت و من دنبال تفاوتها او کتابهایش را دموکراتیک منشانه زیر عنوان کلی ادبیات در هم آمیخته بود؛ برخی را عمودی برخی را افقی و تعدادی را هم پشت کتابهای دیگر گذاشته بود. در مقابل، کتابهای من بر اساس ملیت و موضوع جزیره بندی شده بودند. مثل بیشتر کسانی که ازدحام را تاب می آورند. جورج به اشیای سه بعدی باور دارد. اگر چیزی را بخواهد معتقد است که آن چیز خودش را به او نشان میدهد و البته معمولاً هم همین طور میگردد از سوی دیگر من معتقدم که کتابها نقشه ها قیچی ها و اسکاچ های آشپزخانه ولگردهایی بی قید هستند که اگر در جای معینی محدود نشوند سر به ناکجا آباد می گذارند. برای همین کتابهای من همواره به دقت منظم شده اند.

پس از پنج سال زندگی متأهلی و تولد اولین فرزندمان جورج و من بالاخره به این نتیجه رسیدیم که برای صمیمیت عمیق تر یعنی وصلت کتابخانه هایمان آماده ایم. با این حال، روشن نبود که نقطهٔ مشترک میان رویکرد غیر رسمی انگلیسی او و رویکرد رسمی فرانسوی من را چطور باید یافت. حداقل برد کوتاه مدت از آن من شد بر این اساس که اگر کتابهایمان به شیوه من منظم شوند، او می تواند کتاب دلخواهش را پیدا کند. ولی برعکس نه توافق کردیم کتابها را بر اساس موضوع تاریخ روان شناسی ،طبیعت، سفر و مثل آن مرتب کنیم. زیرمجموعه های ادبیات بر اساس ملیت معین می شد شاید این طرح به نظر جورج بیش از حد شیک می آمد ولی حداقل پذیرفت که این کار چشم انداز ای بسیار زیباتر از آن چیزی می ساخت که دوستانمان تعریف نموده بودند. خانواده ای از رفقای آن دوستان خانه شان را چند ماه به یک طراح داخلی اجاره داده بودند. وقت بازگشت دیدند که کل کتابخانه شان بر اساس رنگ مقدار مرتب شده است. مدتی بعد آن طراح در تصادف مرگ بار رانندگی درگذشت. اعتراف میکنم که هنگام شنیدن ماجرا همه کسانی که سر میز شام نشسته بودند قبول داشتند عدالت در حق او ادا شده است.

این از قوانین اصلی. البته وقتی گفتم که میخواهم ادبیات انگلیسی را به ترتیب تاریخی و ادبیات آمریکایی را به ترتیب نام مؤلفان مرتب کنم به مشکل خوردیم دفاعیه ام از این قرار بود.

مجموعه ادبیات انگلیسیمان به وسعت شش قرن بود و با طبقه بندی ،تاریخی گستره ادبیات پیش چشمانمان می نشست. مثلاً آثار دوره ملکه ویکتوریا کنار هم چون مثل اعضای یک خانواده بودند که نباید از هم جدا میشدند. تازه سوزان سانتاگ هم کتابهایش را تاریخی مرتب میکرد. او به نیویورک تایمز 34 گفته بود که گذاشتن آثار پینچن کنار افلاطون مزه دهانش را تلخ می نماید. این از این مجموعه کتابهای آمریکایی مان عمدتاً متعلق به قرن بیستم بودند و بسیاری از آنها چنان متأخر که تفکیک تاریخیشان به ریزبینی از جنس شرح المسائل احتیاج داشت. پس ترتیب الفبایی را انتخاب کردیم در نهایت جورج تسلیم شد اما بیشتر از سر همسازی زوجین تا اینکه واقعاً تغییر عقیده داده باشد. لحظه ناخوشایند آنجا بود که جورج مجموعه آثار شکسپیر من را از یک قفسه به قفسه دیگر جابه جا میکرد که داد زدم ترتیب تاریخی نمایش نامه ها به هم نخورد! بریده بریده گفت: یعنی قرار است آثار هر مؤلف را هم تاریخی بچینیم؟ ولی هیچ کس مطمئن نیست که شکسپیر نمایش نامه هایش را چه زمانی نوشته است. با پرخاش گفتم خب میدانیم رومئو و ژولیت را قبل از طوفان نوشته است. ترجیح میدهم این ترتیب را در ردیف کتابها ببینم. جورج میگوید آن بار یکی از معدود زمانهایی بود که جداً به طلاق فکر نموده است.

جابه جایی کتابهایمان از روی مرز میسون-دیکسون که حد فاصل شمال کتابهای من و جنوب کتابهای او بود یک هفته طول کشید. هر شب کتابها را روی زمین می چیدیم و کتابهای خودم و او را پیش از آنکه در طبقه ها بگذاریم در هم میریختم. یعنی به مدت یک هفته هربار که میخواستیم از حمام به آشپزخانه یا اتاق خواب برویم، باید روی صدها جلد کتاب لیلی میکردیم. هریک از کتابهایمان را دست میگرفتیم یا دقیق تر بگویم نوازش میکردیم برخی از آنها را عشاق قدیمی امضا نموده بودند. برخی را خودمان به همدیگر هدیه داده بودیم. برخی از آنها هم عصاره خاطرات گذشته بودند مثلاً نویسندگان بزرگ بریتانیایی من شامل لیستی از شاعرانی بود که برای امتحان نهایی دبیرستان در سال 1970 می خواندم یا از لابه لای ورقه های در جاده 41 جورج کارت پستالی ده سنتی بیرون افتاد.

کتابها را که روی زمین تلنبار نموده بودیم بحث های داغی پیش می آمد. کدام کتابها باید کنار هم باشند و کجا بگذاریمشان قبل از اینکه جورج با من هم خانه گردد، نه سال اینجا زندگی نموده بودم و ادبیات بریتانیایی را همواره جایی میگذاشتم که بیش از همه در دید بود: دیوار روبه روی در آپارتمان نقطه مقابل ماجرا قفسه ای کوچک و دردار کنار میز کارم بود که لیست کدهای پستی و رژیم غذایی کامل اسکار سدیل را داخل آن گذاشته بودم البته به نظر جورج برترین جای خانه سزاوار ادبیات آمریکایی بود. اگر می پذیرفتم که جهان مرا بیشتر همنشین ایجی لیبلینگ بداند تا والتر پیتر یعنی رؤیای رسیدن به جایگاه آکادمیک را برای همواره به حرفه فعلی ام روزنامه نگاری فروخته بودم. به این نتیجه رسیدم که حقیقت جز این نیست و ورودی خانه مان باید آینه ای از من و همسرم باشد پس با بغضی در گلو تسلیم شدم.

فرزند! کتاب را پرت نکن، از لذت نامقدس بپرهیز، از بُریدن عکس ها! کتاب را مثل بزرگ ترین گنجت حفظ کن.

یک بار سرم را از آن صفحاتی که در وصف همسر آرمانی بود بلند کردم و از جورج پرسیدم: به نظرت، من در زیبایی و خلوص مثل گلی بی همتایم که در دامن تو نشسته ام؟ زیرلبی، آرام و صلح جویانه، چیزی گفت که هرچه بود، تأیید نبود.

شاو یک بار یکی از کتاب هایش را در یک کتاب فروشی دست دوم پیدا کرد که امضا شده بود: تقدیم به فلانی، با احترام، جورج برنارد شاو. آن را خرید، به فلانی برگرداند و زیرش این خط را اضافه نمود: با تجدید احترام، جورج برنارد شاو.

خواهران جان مک گارن، نویسندهٔ ایرلندی، وقتی خردسال بود، هنگامی که کتاب می خواند، بند یکی از کفش هایش را باز کردند و آن را از پایش درآوردند؛ از جایش تکان نخورد. یک کلاه حصیری روی سرش گذاشتند؛ واکنشی نشان نداد. فقط وقتی صندلی چوبی ای که رویش نشسته بود را از زیر پایش کشیدند، به تعبیر خودش، از کتاب بیدار شد.

یکی از همکلاسی هایم در دانشگاه، که وکیل است، از کارت ویزیت هایش برای نشان گذاری استفاده می نماید و نشان هایی را که همسرش از فروشگاه تیفانی خریده است پس می زند، چون چند میکرون ضخیم ترند و شاید نشانی از جای پایشان بماند.

با اینکه یک کتاب آشپزی با روکش پلاستیکی دارم، هرگز از آن استفاده نمی کنم. چه لذتی بالاتر از اینکه 30 سال بعد، صفحهٔ 581 کتاب لذت پخت وپز را باز کنم و ردپایی از همان زردهٔ تخم مرغی ببینم که دخترم هنگام پختن اولین کیک بلوبری در 22 ماهگی روی آن ریخته است!

یک بار، وقتی کیک شکلاتی برای گرامیداشت تولدهای نزدیک به همِ سه عضو خانوادهٔ فدیمن سفارش دادم، کیک را، که رویش نوشته بود Happy Birthdays، از کارگر شیرینی پزی گرفتم و خطا را درست کردم تا بگردد: Happy Birthdays. می دانستم دراژه های نقره ای یا رُز شیرینِ صورتی رنگ به چشم خانواده ام نمی آید و اگر از آن فاجعهٔ آپوستروفی جلوگیری ننموده بودم، همگی هم نوا ضجه می زدند: یک آپوستروف زیادی است!

علاقه ام به تو ورای عشق است و از عشق تو گریز ندارم؛ گاهی اوقات به یاد من باش، آن هنگام که آلپ و اقیانوس میانمان فاصله می اندازد که هرگز فاصله نخواهند انداخت مگر آنکه تو بخواهی.

در جهانی پُر از خیانت نگارش کتاب های آشپزی، گویا سرقت ادبی چندان محلی از اِعراب ندارد. کافی است به یک دستورپخت قدری رُزماری اضافه کنید تا مال شما گردد.

هروقت با واژهٔ فرانسوی plein روبه رو می شوم که معنای پُر می دهد، ذهنم بی درنگ به پانزده سالگی می رود که پس از خوردن یک تکهٔ گندهٔ مرغ و ترخون به میزبان های پاریسی ام گفتم plein شده ام، اما بعداً فهمیدم این صفت مخصوص زن باردار و ماده گاوی است که به شیردوشی احتیاج دارد.

شکم چران ادبی پسرم که هشت ماهه بود، ادبیات را به معنای دقیق کلمه می بلعید. هر کتابی به او می دادند گاز می زد.

باز کردن صندوق پستی و یافتن نامه ای از یک دوست قدیمی، که دستخطش روی پاکت نامه به مقدارٔ صورتش آشناست، چه لذتی دارد!

اعتراف می کنم که در حفظ نظم اطرافم بی قید هستم: گاهی کتاب ها را پخش وپلا می کنم و گاهی حتی مرتکب گناه بزرگ تری می شوم: گوشهٔ یک ورقه را تا می کنم. (با این کار، هم کتاب آزارم و هم وسواسی: گوشهٔ بالایی را برای نشان گذاشتن صفحه تا می زنم و گوشهٔ پایین را برای اینکه یادم باشد از این صفحه برای کتاب گلچینم زیراکس بگیرم.)

الآن سه جلد کتابِ باز روی میز کنار تختخوابش هست. او می گوید: آماده اند تا هرلحظه که خواستم، برشان دارم. یا در قیاس با دستگاه های الکترونیک، بستن کتاب و نشان گذاشتن لای آن مثل فشاردادن دکمهٔ توقف (Stop) است، ولی کتاب باز را که وارونه روی زمین می گذارید، انگار دکمهٔ مکث (Pause) را زده اید.

درواقع، محبوب ترین آثار ادبی دربارهٔ غذاها نزد من آن هایی هستند که نه یک خوراک واقعی، بلکه خوراکی تخیلی را توصیف می نمایند: خیال پردازی شکم چرانی به وسیله کسانی که صدها کیلومتر با اولین صندوقچهٔ خوراکی فاصله دارند.

برترین نوشته های دربارهٔ غذا از گرسنگی می گویند، نه شکم چرانی.

هالبروک جکسون (منتقد کتاب بریتانیایی) نوشته بود: کتاب ها غذایند و کتابخانه ها بشقابِ گوشت که به کام ها تقدیم می شوند… مثل دیگر غذاها، آن ها را از سر عشق یا ضرورت می خوریم، اما بیشتر از سرِ عشق.

در این تقدیمیه نوشته است: به همسر عزیزم… این کتاب تو هم هست؛ چون زندگی ام نیز مال توست.

مشکل عشق جسمانی آن است که تکه پاره های کتاب هایمان را هم دوست داریم.

از وقتی خواندن یاد گرفتم، کنار رمان ها و اشعار حاشیه نویسی می کردم که مونولوگ ها را به دیالوگ تبدیل می کرد.

اما من آن لباس را سفارش ندادم. مشکلم (مسئله ای که از آنه فَدیمن، این خوانندهٔ وفادار کاتالوگ ها، یک مشتری بی وفا می سازد) آن است که هیچ وقت این اقلام را نمی خواهم. فقط مشتری آن فانتزی ام که به ارمغان می آورند. لباس یقه پُف دار نمی خواهم؛ خانهٔ ییلاقی، صندلی کنار پنجره و پروست می خواهم.

همسرم که کتاب ها را پخش وپلا می نماید و انگار درست بشو هم نیست که هم اتاقی اش یک بار به او گفته بود: جورج، اگر عطف یکی از کتاب های من را بشکنی، می دانی که انگار کمر من را شکسته ای.

جورج به اشیای سه بُعدی باور دارد. اگر چیزی را بخواهد، معتقد است که آن چیز خودش را به او نشان می دهد و البته معمولاً هم همین طور می گردد. از سوی دیگر، من معتقدم که کتاب ها، نقشه ها، قیچی ها و اسکاچ های آشپزخانه ولگردهایی بی قید هستند که اگر در جای معینی محدود نشوند، سر به ناکجاآباد می گذارند. برای همین، کتاب های من همواره به دقت منظم شده اند.

فهمیده ام همان طور که شیوه های متعددی برای دوست داشتن یک نفر وجود دارد عشق ورزی به یک کتاب هم شیوه های مختلفی دارد.

راهبه در اتاقک تنگ خود احساس گرفتگی نمی نماید، چون هرقدر هم کوچک باشد، برای قدم های خدا جا دارد.

اگر در مقام انتخاب باشم، یعنی حداقل در انتخاب آنچه می خوانم، رؤیاپردازی را بر کارایی ترجیح می دهم

گاهی احساس می کنم انگار بخش زیادی از عمرم را صرف آموختن زبان مُرده ای نموده ام که هیچ کس بلد نیست.جورج به اشیای سه بُعدی باور دارد. اگر چیزی را بخواهد، معتقد است که آن چیز خودش را به او نشان می دهد و البته معمولاً هم همین طور می گردد.

ما هر دو نویسنده بودیم و چنان علاقه ای به کتاب هایمان داشتیم که مردم به نامه های عاشقانهٔ قدیمی شان دارند.

در یکی از تولدهای قبلی ام، جورج نسخهٔ دوجلدی دورترین شمال را به من داد: روایت فریتجوف نانسن از سفر ناموفقش با کشتی برای رسیدن به قطب شمال. لبه های کتاب باز نشده بودند. با ناخن های نابلدم که ورق ها را از هم باز می کردم، غصه دار شدم. این کتاب های زیبا در 1897 منتشر شده بودند و حتی یک نفر هم آن ها را نخوانده بود. آن ها را به هرکس شد، امانت دادم تا جبران نوازش هایی باشد که یک قرن از آن محروم مانده اند.