بزرگ ترین یخچال خشت و گلی ایران زیر آفتاب سوزان کویر - وبلاگ نیک دل

به گزارش وبلاگ نیک دل، خبرنگاران: آیا درباره بزرگ ترین یخچال خشت و گلی دنیا شنیده اید؟ اصلا باور می کنید یخچال هایی بوده بدون احتیاج به برق و موتور وسط بیابان مثل ساعت کار کند؟ اگر مشتاق شده اید تا درباره این مورد خاص که هنر مهندسی ایرانیان قدیم است بدانید در ادامه با ما باشید تا برایتان از یخدان مویدی بنویسیم.

به گزارش وبلاگ نیک دل، یخدان مویدی بازمانده از دوره صفویه است و در محله ای به همین نام در کرمان واقع شده است.درخصوص نام آن دو روایت وجود دارد یکی نام مویدی به قنات مشهور مویدی بازمی گردد که آب یخچال از آن تامین می شده و دیگری بعضی می گویند صاحب این یخدان، فردی به نام مویدالدین ریحان از کارگزاران حکومت کرمان بوده است.

مونقره ای های کرمان می گویند قدیم ها در صبح های تابستان، فالوده فروش ها فالوده کرمانی را در سایه یخچال ها درست می کردند و به مردم می فروختند و خلاصه اینکه یخدان ها از قدیم مکانی برای گردشگری و سرگرمی بوده است.

امروزه یخدان ها از جاهای دیدنی کرمان و مقصد گردشگران داخلی و خارجی است.

حتما می پرسید این یخ دان ها زیر گرمای سوزان آفتاب کویر چطور عمل می کردند. عناصر تشکیل دهنده این یخدان از قبیل استخر، چاله یخ، حصارو مخزن می باشد. در ساخت این یخدان از خشت و ملات گل استفاده شده که علت آن عایق بودن آن در برابر حرارت است. از آنجا که قنات ها از گذشته تا کنون منبع تأمین آب منطقه ها کویری بوده و هست این یخدان ها برای حفظ و نگهداری آب و یخ از گرمای فصل تابستان ساخته شده اند.

ارتفاع یخدان مویدی حدود 20 متر است و علت این ارتفاع برای خنک نگه داشتن کف یخدان بوده است. این مرکز یکی از مهمترین و حیاتی ترین مراکز شهر کرمان به شمار می رفته است، اما در خصوص معماری این یخدان موئدی باید بگوییم که نحوه تهیه یخ در آن به این صورت بوده است که در پشت دیوارهای بلند و قطور آن سطوحی صاف ساخته شده است که وظیفه این دیوارهای این بوده است که در طول روز در مقابل تابش نور آفتاب مقاومت کند و از آب شدن یخ های درون یخدان جلوگیری نماید، بعلاوه در صورتی که در شرق و غرب کمی آفتاب روی سطوح یخ گیری می تابید، آن وقت در این نقاط هم دیوارهای جانبی بنا می کردند.

طرز ساخت یخ این یخچال ها بسیار جالب و از این قرار بوده که در پشت دیوارهای بلند و قطور آن، سطوحی صاف تعبیه می کردند که در شب های زمستان به طور یکنواخت روی آن قرار می گرفت و در سرمای شدید زمستان یخ می بست. کاربرد این دیوار بلند این بود که در طول روز از تابش آفتاب بر روی آب های منجمد شده جلوگیری می کرد. در صورتی که در شرق و غرب کمی آفتاب بر روی سطوح یخ گیری می تابید، آن وقت در این نقاط هم دیوارهای جانبی بنا می کردند.

میزان آبی که هر شب روی توده های منجمد از یخ های قبلی راهنمایی می شد تا حدودی بود که سرمای یک شب بتواند آن را منجمد سازد و یا به عبارت دیگر ارتفاع آب روی سطوح یخ گیر از چند سانتی متر تجاوز نمی کرد. این شرط فنی به خوبی می رساند که یخچال سازان مجبور بودند با کمال دقت سطوح یخ گیری را طراز نمایند. پس از آن که قطر یخ به 30 تا 40 سانتی متر می رسید، یخ ها را قطعه قطعه نموده و به داخل مخازن یخ که به مثابه همان آب انبارهای مدور تعبیه شده بود و در مجاورت سطوح یخ گیری قرار داشت می ریختند و انبار می کردند.

در کف انبار یخ، یک یا چند چاه پیش بینی شده بود تا آب هایی که احتمالاً در فصل گرما از آب شدن یخ ها به وجود می آمد، از کف انبار دور گردد و روی هر طبقه از یخ ها میزانی کاه می ریختند تا از چسبیده شدن آن ها به یکدیگر جلوگیری گردد. این مخازن یخ دارای دو راهرو بودند که یکی برای انباشتن یخ ها پس از تهیه به کار می رفت و دیگری برای بیرون آوردن آن در فصل تابستان.

برای دسترسی به یخدان مویدی می توانید با خودروی شخصی به سمت باغ ملی بروید، یخدان مویدی در این میدان قرار گرفته است. تاکسی ها و اتوبوس های درون شهری نیز می توانند شما را به این یخدان برسانند.یخدان مؤیدی که از آثار تاریخی شهر کرمان است معروفترین یخدان منطقه است. یخدان مؤیدی در خیابان ابوحامد واقع شده و این اثر در تاریخ 2 آبان 1378 با شمارهٔ ثبت 2437 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.